Neferneferuaton-Nefertiti („Piękna, jest piękność Atona, piękna która nadchodzi/nadeszła/przybyła”) – żona faraona
Echnatona z
XVIII dynastii, w latach 1334–1332 p.n.e. prawdopodobnie faraon (jako Anchcheperure
Neferneferuaton).
Prawdopodobnie jej imię wymawiano
Nafteta[
potrzebny przypis].
Pochodzenie Nefertiti nie jest jasne. Przedstawia się teorię, jakoby była księżniczką mitannijską – co tłumaczyłoby jej imię, utożsamia się ją też z
Taduhepą. Przyjmuje się także, że była córką doradcy dworu
Aja, który wstąpił na tron po śmierci
Tutanchamona.
Była ukochaną żoną Echnatona, z którym miała 6 córek:
Meritaton,
Maketaton,
Anchesenpaaton,
Neferneferuaton-Taszerit,
Neferneferure i
Setepenre. Prawdopodobnie została wyniesiona na tron jako współregent i przybrała imię
Neferneferuaton („Nadzwyczajna piękność Atona”). Jako jedyna królowa w historii Egiptu jest przedstawiana na nielicznych zachowanych
płaskorzeźbach w pozach zarezerwowanych dla faraonów[
potrzebny przypis], np. zwyciężania lub upokarzania wrogów Egiptu. Była także macochą Tutanchamona, syna ze związku Echnatona z drugorzędną żoną Kiją.
Stawiane są
hipotezy, że po śmierci swego męża objęła tron jako
Anchcheperure Semenchkare. Jednak Christian Loeben z
Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie odkrył, że Nefertiti nie była następczynią męża. Zrekonstruowana przez dr. Loebena figurka pogrzebowa
Uszebti, znaleziona w
Amarnie, sugeruje, że umarła wcześniej niż jej mąż. Na figurce widnieje napis, że przedstawia ona „wielką małżonkę królewską Nefertiti oby żyła wiecznie”. Ponieważ została nazwana żoną Echnatona, można wnioskować, że nigdy nie była jego następczynią
[1]. Nie można jednak wykluczyć, że doszła do władzy jako regentka w imieniu małoletniego Tutanchamona
[2].
Podobnie jak Echnaton pochowana została w jego nowej stolicy Achetaton (dosłownie „horyzont Atona”, obecnie:
Amarna). Jednak ich grób został prawdopodobnie przeniesiony do
Doliny Królów. Przypisuje się im grobowiec
KV55, gdzie znalezione szczątki zostały zidentyfikowane jako należące do Echnatona. Dawniejsza hipoteza głosiła, że anonimowa mumia z grobowca KV35 w Dolinie Królów, zwana Młodszą Damą, należy do królowej Nefertiti. Jednak najnowsze[
kiedy?] badania wykluczyły tę teorię[
potrzebny przypis].
Po upadku kultu
Atona i restauracji kultu
Amona większość posągów i inskrypcji jej męża została zniszczona lub zatarta. Z jej pamiątkami nie obchodzono się tak zdecydowanie, co może wskazywać, że to ona przywróciła stary kult.
Według pewnych wskazówek, skarby znalezione w grobie przedwcześnie zmarłego Tutanchamona mogły pierwotnie być wyposażeniem grobowców jego ojca i macochy. 6 grudnia 1912 roku
Ludwig Borchardt (1863–1938) odnalazł w el-Amarna bardzo dobrze zachowane popiersie królowej. Przy podziale wykopalisk między Egipt i Niemcy, strona niemiecka zaoferowała Egipcjanom w zamian kamienny ołtarz (środkową część tryptyku), który w roku 2009 okazał się falsyfikatem, wzorowanym na znajdującej się w zbiorach berlińskich płaskorzeźbie
[3]. Popiersie jest przechowywane w
Neues Museum w Berlinie. Rząd Egiptu ponawia próby odzyskania dzieła, które jego zdaniem jest skradzione[
potrzebny przypis]. Rzeźba ta, przedstawiająca głowę kobiety z długą szyją i przysługującym faraonom nakryciem głowy, stała się symbolem starożytnego
kanonu piękna.[
potrzebny przypis]
Wraz z Echnatonem wprowadzała kult jedynego boga – Atona, symbolizowanego przez tarczę słoneczną.
Monoteizm był powodem konfliktu ze stanem kapłańskim, przede wszystkim z kapłanami Amona.